Vlaamse jongeren lezen goed (maar niet graag)

Uit Pisa 2009, een internationaal vergelijkende studie naar ‘leesvaardigheid’, blijkt dat Vlaamse vijftienplussers toplezers zijn. Maar al scoren ze goed qua leesvaardigheid, nergens ter wereld hebben leerlingen zo’n hekel aan lezen als in Vlaanderen. Voor leesvaardigheid haalde Vlaanderen een score van 519 punten. Daarmee scoren onze leerlingen beter op leesvaardigheid dan het gemiddelde (500 punten) van alle leerlingen die wereldwijd deelnamen en nog veel beter dan de leerlingen uit OESO-landen (493 punten). Maar tegelijkertijd is Vlaanderen de slechtste van de klas wat leesplezier betreft. Dat blijkt uit het hoofdstuk van het PISA-rapport waarin onderzoekers peilden naar de betrokkenheid van leerlingen bij hun leesactiviteiten, o.m. hoe graag ze lezen, hoeveel tijd ze besteden aan lezen voor hun plezier en hoe 'breed' ze lezen.

Leesplezier

Leerlingen staan internationaal gezien erg negatief ten opzichte van lezen: 45% van de leerlingen 'akkoord' of 'helemaal akkoord' met het feit dat ze alleen lezen om de informatie te krijgen die ze nodig hebben, 24% leest enkel als het moet en 24% vindt lezen tijdverlies. Op Vlaams niveau zijn de resultaten nog teleurstellender. Vlaamse leerlingen zijn minder bezig met lezen dan hun internationale 'peers' en ze laten zich er veel negatiever over uit: 50% van hen leest leest alleen uit 'informatieve noodzaak' en 'omdat het moet', 41% vindt het tijdverlies. Niet onbelangrijk, want leerlingen die meer plezier halen uit lezen, presteren significant beter qua leesvaardigheid dan leerlingen die geen leesplezier beleven.

Leestijd
De onderzoekers gingen ook na hoe frequent en hoe lang leerlingen lezen voor hun plezier. Internationaal geeft één derde van de leerlingen aan dat ze nooit lezen voor hun plezier. In Vlaanderen leest maar liefst 49% nooit voor hun plezier. Dat heeft gevolgen voor de leesvaardigheidsprestaties: wie nooit leest, haalt een significant lagere score voor leesvaardigheid dan leerlingen die wél lezen voor hun plezier. Hoe lang leerlingen lezen voor hun plezier is dan weer minder van belang: leerlingen die tot een half uur per dag lezen scoren even hoog als leerlingen die meer dan twee uur per dag lezen. Hoe dan ook: de resultaten wijzen op het belang om leerlingen aan te moedigen te lezen, zowel binnen als buiten de schoolse context.
Leesmateriaal
Naast het plezier in lezen en de tijd die leerlingen besteden aan lezen, bracht PISA ook het materiaal dat leerlingen lezen in kaart, gaande van tijdschriften over kranten tot strips, fictie en non-fictie. De resultaten van die analyse gaven aan leerlingen die fictie lezen gemiddeld hoger scoren qua leesvaardigheid dan hun 'peers', net als leerlingen die breed en divers lazen. En net fictie is minder populair bij de Vlaamse jeugd dan bij hun internationale evenknieën.
Wat nu?
Het leesplezier heeft een boost nodig, zoveel is duidelijk. Dat kan op verschillende manieren, door het werken met rolmodellen en het afstappen van verplichte lijstjes bijvoorbeeld.

De kracht van lezende rolmodellen kan niet genoeg worden benadrukt. Dat kunnen ouders en leerkrachten zijn, maar voor aarzelende lezers kunnen Bekende Lezers ook een extra duwtje in de rug geven. In De Weddenschap, een leesbevorderingscampagne voor aarzelende lezers, dagen drie Bekende Vlamingen vijftienplussers uit het beroeps- en technisch onderwijs uitdagen om drie boeken te lezen op zes maanden tijd – meer dan volgens de leerplannen verplicht is. Die bekende rolmodellen zorgen ervoor dat lezen een ‘cooler’ uitstraling krijgt. Zo geeft een leerkracht aan: “Mijn leerlingen van 7 bso zitten in de afdelingen carrosserie en spuittechnieken, voertuigendiagnose en style en design. Ik heb hen kunnen overtuigen om deze uitdaging aan te gaan dankzij Eline De Munck en hierdoor ben ik al trots.”
Naast de rolmodellen is het cruciaal dat de jongeren vrij mogen lezen voor De Weddenschap. Ze kunnen dus drie boeken kiezen die aansluiten bij hun persoon, hun gemoedstoestand en hun hobby’s en interesses. Immers, leerlingen die op sommige tijdstippen vrij mogen kiezen wat ze lezen, lezen liever. Leerkrachten die in hun lessen rekening houden met de smaak van de leerling zorgen voor een positief effect op de leesfrequentie van jongeren, zo blijkt uit onderzoek. De winnende klas krijgt een Bekende Vlaming op bezoek. Winnen is dan misschien de kers op de taart voor hen, maar we hopen met dit project toch vooral dat ze onderweg ontdekken hoe zoet het lezen kan zijn.

Bron: PISA-onderzoek 2009, Villa Kakelbont